Vuistregels voor de ventilatieberekening

Onder meer door de eisen voor BENG stijgt de vraag naar balansventilatie, systeem D. Waarom is het zo belangrijk om goed te ventileren? En hoe bereken je de ventilatiestromen in een huis, zodat de installatie voldoet aan de wettelijke minimumeisen? Zehnder illustreert dit aan de hand van een rekenvoorbeeld.

Waarom is ventileren zo belangrijk?

Wanneer we over ventilatie praten, worden vaak eerst de cijfers genoemd. Een mens produceert per uur zo'n 30 tot 40 gram vocht en stoot daarnaast, afhankelijk van de inspanning, tussen de 10 en 80 liter CO₂ uit. Maar wat betekenen deze getallen eigenlijk voor je gezondheid? Zowel vocht als CO₂ kunnen schadelijk zijn. Vocht draagt indirect bij aan schimmelvorming, wat slecht is voor de luchtwegen. CO₂ kan leiden tot concentratieproblemen en vermoeidheid.

CO₂ volledig uit de lucht bannen is onmogelijk, zeker in een land met veel industrie zoals Nederland. Buiten ligt het CO₂-niveau rond de 430 parts per million (ppm), wat veel lager is dan in de meeste woningen. Voor een gezond binnenklimaat is het belangrijk dat het CO₂-gehalte niet boven de 1200 ppm komt. Goede ventilatie is essentieel om niet alleen CO₂, maar ook vocht en fijnstof in huis te verminderen.

De 5 ventilatiesystemen

1.Systeem A: Natuurlijke toe- en afvoer

- Gebaseerd op natuurlijke luchtcirculatie door klimatologische drukverschillen.
- Lucht stroomt binnen en verlaat de woning via roosters.
- Regelbare toevoeropeningen voorkomen overmatige ventilatie op winderige dagen.

2.Systeem B: Mechanische toevoer en natuurlijke afvoer

- Mechanische toevoer van lucht met ventilatoren.
- Natuurlijke afvoer door regelbare roosters.
- Wordt weinig toegepast.

3.Systeem C: Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer

- Natuurlijke luchttoevoer via raamroosters.
- Mechanische afvoer via ventielen in natte ruimtes.
- Vaak vraaggestuurd op basis van gemeten waarden zoals vocht, temperatuur, CO2 en aanwezigheid.

4.Systeem D: Balansventilatie met warmteterugwinning

- Mechanische toe- en afvoer van lucht.
- Dubbel leidingnetwerk nodig voor toevoer(TO) in droge ruimtes en afvoer(AO) in natte ruimtes.
- Volledig regelbaar, met minimaal warmteverlies door warmteterugwinning.
- Voorwaarde: Evenwichtige aan- en afvoer van lucht.

5. Systeem E (of X): Hybridesysteem

- Combinatie van warmteterugwinunit (wtw) voor de woonkamer en mechanisch afzuigsysteem voor de rest van de woning.
- Zorgt voor lucht met een comfortabele temperatuur in de woonkamer en bespaart energie.

Bouwbesluit en ventilatie

Voor een correcte (ventilatie)balansberekening is het van belang de belangrijkste regels uit het Bouwbesluit te kennen. Zoals het onderscheid tussen verblijfsruimte en verblijfsgebied, evenals enkele basiseisen voor de toe- en afvoercapaciteit.

Verblijfsruimte: Dit is een enkele ruimte met een 'woonfunctie', zoals de woonkamer, keuken of slaapkamers. Ruimtes zoals de badkamer, technische ruimtes en het toilet vallen hier niet onder.

Verblijfsgebied: Dit omvat meerdere aaneengesloten verblijfsruimten op dezelfde verdieping. Een belangrijk punt is dat deze ruimtes niet gescheiden mogen worden door een hal, badkamer of andere niet-woonfuncties.

Bijvoorbeeld:
Op de verdieping liggen drie slaapkamers en een badkamer. De overloop loopt in het midden. Links zijn er twee kinderslaapkamers, aan de andere kant van de gang bevinden zich de badkamer en ouderslaapkamer. In dit geval zijn de twee kinderkamers een verblijfsgebied en is de ouderslaapkamer een verblijfsgebied en tevens een verblijfsruimte (de badkamer wordt namelijk niet meegenomen).

Eisen voor luchttoevoer volgens het Bouwbesluit

Het Bouwbesluit stelt dat de ventilatielucht in een verblijfsruimte en verblijfsgebied voor minimaal 50% van buiten moet komen. Dit omvat ook de toevoer via een balansventilatie-unit. Het is belangrijk om het verschil tussen verblijfsruimten en verblijfsgebieden te kennen, omdat hier verschillende eisen aan de luchttoevoer voor gelden.

Eisen:
- Verblijfsruimte: 3,24 m³/h of 0,9 dm³/s per m²
- Verblijfsgebied: 2,5 m³/h of 0,7 dm³/s per m²

Tip: Bij het berekenen is het vaak eenvoudiger om de eisen voor verblijfsruimten te hanteren. Dit bespaart tijd en de uitkomst is in de praktijk vrijwel hetzelfde.

 
Eisen luchtafvoer

Voor verschillende ruimtes in huis gelden specifieke eisen voor luchtafvoer. Het is belangrijk om deze te kennen om een nauwkeurige berekening te maken.

Minimale eisen voor luchtafvoer:
- Verblijfsruimte: 25 m³/h
- Toilet: 25 m³/h
- Badkamer: 50 m³/h
- Keuken: 75 m³/h
- Technische ruimte:
  - Tot 2,5 m²: 25 m³/h
  - Groter dan 2,5 m²: 50 m³/h (advies)

Ventilatiebehoefte berekenen op basis van voorbeeld

Op basis van de eerder genoemde eisen kun je de ventilatiebehoefte van bovengenoemd voorbeeld berekenen. 

Zolder:

- De zolder heeft een cv-ketel en kan in de toekomst worden omgebouwd tot slaapkamer. Voor nu wordt de zolder niet meegenomen in de berekening, maar het is aan te raden om 50 m³/h ventilatielucht te overwegen.

1e Verdieping:

- Verblijfsruimte:                16,8 m² x 3,24 m³/h = 55 m³/h (afgerond)
- Kamer 1:                           9,8 m² x 3,24 m³/h = 32 m³/h (afgerond)
- Kamer 2:                           5,4 m² x 3,24 m³/h = 25 m³/h (minimum eis)
- Totale ventilatiebehoefte: 112 m³/h

Begane Grond:

- Woonkamer:                      40 m² x 3,24 m³/h = 130 m³/h (afgerond)

Hele Woning:

- Totale ventilatiebehoefte:  112 m³/h (1e verdieping) + 130 m³/h (begane grond) = 242 m³/h.
- Effectieve luchtaanvoer:   
   Door luchtstromen via deuren en trap (overstromen), kan de ventilatiebehoefte worden verlaagd. In dit voorbeeld wordt de effectieve  ventilatiecapaciteit 205 m³/h (242 m³/h minus 37 m³/h overstroom).

Dit proces is overzichtelijker als je de cijfers in een stroomdiagram verwerkt.

1. Voeg eerst de vereiste afvoercapaciteit van toilet, badkamer en keuken toe.
2. Verwerk daarna de berekende toevoercapaciteit van de 1e verdieping (112 m³/h)
3. Trek de vereiste afvoercapaciteit in de badkamer en toilet af van de toevoercapaciteit op de 1e verdieping (112 - 50 - 25 = 37 m³/h overstroom).
4. Verminder vervolgens de vereiste luchttoevoer in de woonkamer/keuken met de overstroom (130 - 37 = 93 m³/h).
5. Tel de toevoerstromen bij elkaar op om de totale ventilatiecapaciteit te bepalen (112 + 93 = 205 m³/h).

Overwegingen bij ventilatieberekeningen

- Zolderruimte: In dit voorbeeld is de zolder buiten beschouwing gelaten, maar er zijn goede redenen om deze wel mee te nemen. De zolder heeft een cv-ketel en kan in de toekomst een extra slaapkamer worden. Hoewel de zolder kan profiteren van de ‘overstroom’ van de 1e verdieping, is het belangrijk om een eigen luchttoevoer te hebben, vooral als er later een slaapkamer komt. Volgens het Bouwbesluit moet namelijk 50% van de lucht ‘vers’ zijn.
- Slaapkamer: Een slaapkamer van 9,8 m² kan gebruikt worden als tweepersoonskamer. In dat geval is een toevoer van minimaal 50 m³/h sterk aan te raden voor voldoende ventilatie.
- Keuken en Woonkamer: De ventilatiecapaciteit van de keuken en woonkamer kan apart worden berekend. Voor de keuken is een minimale afvoercapaciteit van 75 m³/h vereist. Voor de woonkamer geldt: m² x 3,24 m³/h. Als je op deze manier de ventilatie berekent, zijn extra afvoerventielen in de woonkamer en een extra toevoer in de keuken noodzakelijk.

Deze informatie ervaren in een training? Kijk voor meer informatie op www.zehnder.nl/nl/service-kennis/zehnder-academy.

Wil je deze informatie als whitepaper? Vraag deze dan aan via www.zehnder.nl/nl/service-kennis/zehnder-academy/whitepapers

Dit artikel is onderdeel van de Wasco Kennis Work-Out. Wil je ook alle kennis work-outs automatisch in je mailbox ontvangen? Meld je dan aan op deze pagina.