Focus op ventilatie: capaciteit is cruciaal voor de gezondheid

Voldoende ventileren van een woning is niet alleen een kwestie van voldoende zuurstof toevoeren. Ventileren is ook van belang voor het afvoeren van vervuilde lucht. Vooral nu woningen steeds beter geïsoleerd worden en meer en meer met lage temperaturen verwarmd worden, is ventilatie essentieel voor zowel het comfort als de gezondheid van bewoners. Hoe je tot een optimale ventilatieberekening komt legt Kelly Capiteijns, Technisch Adviseur Installatie bij Ubbink, uit in dit artikel.

De bouwwetgeving besteedt veel aandacht aan isolatie en de luchtdichtheid van de schil. Begrijpelijk, zeker vanuit energieperspectief. De andere kant is: de woningen zitten hierdoor potdicht, terwijl frisse lucht essentieel is voor bewoners. Is er niet voldoende luchttoevoer of is de lucht vervuild dan ontstaan er gezondheidsklachten. Vaak treden er sluimerende klachten op zoals vermoeidheid en hoofdpijn.

Beïnvloeders van slechte luchtkwaliteit in huis

Meestal is de oorzaak een te hoge concentratie CO2, vocht en/of vluchtige organische stoffen (VOS). Die luchtvervuiling is moeilijk tegen te gaan. In huis wordt gekookt, een kaarsje gebrand, soms zijn er huisdieren en zelfs gewoon ademhalen zorgt voor verontreiniging. Dat komt omdat mensen 80% van hun tijd binnenshuis doorbrengen en per dag 1 kg CO2 en bijna een halve liter vocht uitademen. Afvoer van die vervuilde lucht is een must.

Eisen voor luchttoevoer en -afvoer

De eisen voor de minimum ventilatiecapaciteit zijn beschreven in NEN 1087 en in Woonborg (Privaatrechtelijk) voor gebouwen met een woonfunctie. Bij de berekening is de luchttoevoer in principe leidend. Maar dat is niet altijd zo, bijvoorbeeld bij kleinere appartementen kan de luchtafvoer leidend zijn, omdat de wettelijk benodigde afvoercapaciteit hoger is dan de wettelijk benodigde toevoer. De toevoer dient dan aangepast te worden.

Op basis van het aantal vierkante meters bereken je het minimaal benodigde volume voor de luchttoevoer. De minimale vereisten zijn:

• verblijfsruimte per m2: +2.52 m3/h of 0,7 dm3/s
• verblijfsgebied per m2: +3.24 m3/h of 0,9 dm3/s              

Daarnaast zijn er minimale eisen gesteld aan de luchtafvoer. Deze zijn afhankelijk van de functie van de ruimte:

• In verblijfsruimtes moet minimaal +25 m3/h lucht toegevoerd worden.
• Voor specifiek omschreven ruimtes gelden aanvullende eisen: toilet (-25m3/h), badkamer (-50 m3/h) en de keuken (-75 m3/h).

In de regelgeving is bovendien beschreven dat de wasruimte (7 dm³/s (-25m³/h)) en berging (7 dm³/s (-25m³/h)) voldoende geventileerd moeten worden. Wenselijk is daarnaast dat ruimtes zoals de bijkeuken en technische ruimtes voldoende afvoercapaciteit hebben.

Berekenen ventilatiecapaciteit

Om een goede ventilatieberekening te maken heeft Ubbink een handige online tool ontwikkeld: de Air Excellent configurator. Eerst geef je aan voor welk ventilatiesysteem - systeem C of systeem D (balansventilatie) – je een berekening wilt maken. Daarna bereken je in slechts twee stappen de ventilatiebehoefte van de woning. Dit is een 100% berekening, die handmatig aan te passen is. Je hoeft alleen de functies van de ruimtes en de vierkante meters in te voeren. Daarnaast geef je aan welk type kanaal je wil gaan toepassen en de lengte van het kanaal naar het ventiel.  

De Air Excellent configurator maakt vervolgens de hele berekening en een materiaalstaat. Omdat de uitkomsten getoetst zijn aan de wettelijke kaders, kan je het rapport toevoegen aan het Wkb-dossier. Daarnaast wordt naast de benodigde materialen aangegeven ook de restrictieringsetting aangegeven. Hiermee worden de ventielen ingeregeld, zodat de monteur direct aan de slag kan.

Van tekentafel naar praktijk

Vooral voor de ventilatie geldt: de voorbereiding is het halve werk. Naast de hulp van de configurator is het bij vragen altijd raadzaam om contact op te nemen met een specialist om samen tot de beste oplossing te komen.

Vaak is dat nodig, omdat installateurs  regelmatig tegen ruimtegebrek aanlopen. Werken met een applicatie waarin alle materialen zijn opgenomen, is dan bijzonder efficiënt. Zo kun je de berekening bijvoorbeeld later aanpassen en voorzien van de gewenste kanaaldiameters. Wil je toch een halfrond kanaal in plaats van een rond kanaal toepassen? Dan pas je dit eenvoudig aan en vervolgens wordt de hele ventilatieberekening aangepast.

Ontwerpvrijheid door luchtverdeelkast

De ontwerpvrijheid die van belang is voor het ontwerp van het ventilatiesysteem wordt ook verkregen door te werken met een luchtverdeelkast. De lucht wordt vanaf de ventilatie-unit via het hoofdkanaal naar de luchtverdeelkast geleid en daar verdeeld naar de ventielen. Hierdoor zijn kanaaldiameters kleiner, is er vaak minder drukverlies dan bij traditionele systemen én hoeft de  ventilatiebox minder hard te draaien. Daarnaast voorkomt een luchtverdeelkast geluid en/of spraakoverdracht tussen de verschillende ruimtes. En – omdat de luchtverdeelkast is voorzien van restrictieringen - kan hier de balansventilatie ingeregeld worden i.p.v. op de ventielen. Daardoor kunnen bewoners de ventielen gewoon schoonmaken zonder het systeem te ontregelen.

Aandachtspunten bij renovatie

Het werken met een luchtverdeelkast waar vanuit elk ventiel apart wordt aangesloten biedt veel voordelen bij renovatieprojecten, vooral waar het vaak behelpen is met de ruimte. Al is dat bij renovatie vaak pas de tweede hobbel die installateurs tegenkomen.

Stap 1 is ventilatie onder de aandacht van bewoners brengen. Doordat bij energiebesparing meestal eerst gedacht wordt aan zonnepanelen, warmtepompen en schilisolatie, blijft een gezond binnenklimaat vaak onderbelicht. En dat terwijl de combinatie van isolatie, lage temperatuurverwarming en balansventilatie de sterkste drie-eenheid is voor de portemonnee en gezondheid.

Zelfs als de (oorspronkelijke) natuurlijke luchttoevoer behouden blijft, is een ventilatieberekening aan te raden. Hoe beter een woning geïsoleerd wordt, hoe meer er naar het binnenklimaat gekeken moet worden. Maak daarom bij een schilrenovatie ook een ventilatieberekening. Dan weet je zeker dat bewoners er straks prettig bij zitten.

Dit artikel is onderdeel van de Wasco Kennis Work-Out. Wil je ook alle kennis work-outs automatisch in je mailbox ontvangen? Meld je dan aan op deze pagina.